Signs

Rating: ****/*****, or 8/10

Driemaal blijft scheepsrecht

Het merendeel der succesvolle filmregisseurs start zijn carrière met door te breken in een bepaald genre en herhaalt vervolgens dit kunstje, om vervolgens in andere genres te gaan werken, in de hoop daar even geslaagd voor de dag te komen om zodoende flexibiliteit te tonen. Er zijn echter ook regisseurs die langer in een bepaald genre blijven werken, hetzij omdat ze ten prooi vallen aan de honger van Hollywoodstudio's die hopen geld binnen te blijven halen door een herhaling van zetten, hetzij omdat ze serieus goed zijn in wat ze doen en daarom weinig interesse lijken te hebben om hun heil in andere genres te zoeken. Tot die laatste categorie lijkt M. Night Shyamalan te horen, die zich een meester der suspense mag noemen na zijn doorbraak met The Sixth Sense, zijn tweede triomf Unbreakable, en nu zijn derde geslaagde thriller op rij, Signs. In alle gevallen combineert hij een intrigerend plot inclusief verrassende wendingen met uitstekend geschreven en geacteerde personages, waarbij Signs niet voor diens voorgangers onderdoet.

Het gezin Hess heeft het zwaar. Dominee Graham Hess (een ingetogen en serieuze Mel Gibson) en zijn kinderen (voortreffelijk gespeeld door de talentvolle koters Rory Culkin en Abigail Breslin, van wie we ongetwijfeld meer gaan zien) hebben hun vrouw/moeder verloren na een auto-ongeluk, wat de geestelijke van zijn geloof af heeft doen stappen. Zijn broer Merill (een slungelige maar sympathieke Joaquin Phoenix) trekt bij de familie in om te helpen met het verlies om te gaan, waarna het viertal geconfronteerd wordt met onverklaarbare cirkels en bizarre geluiden in hun maïsveld. Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat er bijzondere maar sinistere zaken plaatshebben, ondanks de halsstarrige weigering van Graham om dit te geloven: hij blijft volhouden dat er geen buitenaardse wezens maar grappenmakers in het spel zijn, want bovennatuurlijke krachten kunnen niet bestaan na wat zijn gezin aangedaan is. Uiteindelijk moet hij kiezen tussen het geheel als simpel toeval afstempelen of te accepteren dat een onaardse kracht de hand heeft in het geheel van 'tekens', met als inzet de veiligheid van zijn gezin.

Shyamalan toont zich wederom een bekwaam filmmaker die zijn verhaal subtiel en beheerst vertelt zonder te vervallen in de clichés van het genre, of erger, buitensporige gore en harde actie zoals we tegenwoordig al te vaak voorgeschoteld krijgen. Het gaat hem erom de toeschouwer zelf een mening te laten vormen en te laten nadenken over een mogelijke interpretatie van de stand van zaken, in plaats van alles domweg uit de doeken te doen zodat het publiek uiteindelijk het verhaal opgelepeld krijgt en daardoor met lege handen naar huis gaat. Desondanks wordt Shyamalan nooit prekerig in zijn boodschap over toeval en geloof, en verliest hij de spanningsopbouw niet uit het oog. Hoewel hij zeker in het begin van de film zijn tijd neemt, wat ons helpt om de personages te leren kennen en om hen te geven, voert hij het tempo hoe langer hoe meer op – ook geholpen door de bijzonder treffende muziek die bij elke scene de juiste toon zet, van onheilszwanger tot hoopvol – wat zeker in het laatste halfuur voor bijna nagelbijtende spanning zorgt. En dat alles zonder teveel weg te geven; pas laat in de film komen we definitief achter de identiteit van de cirkelmakers, hoewel we eerder beetje bij beetje op de uiteindelijke confrontatie worden voorbereid.

Ondanks het hoge gehalte aan spanning blijkt Shyamalan ook een expert in de relativerende humor, want ondanks de grootse thema's moeten we het geheel niet al te serieus nemen. Zelfs in de meest duistere situaties schuilt immers hoop, wat Shyamalan weergeeft door ons met een glimlach door de suspense heen te leiden. Hij heeft bovendien de acteurs mee, waarbij Gibson overtuigt als vertwijfeld weduwnaar die zijn vrouw heeft zien sterven en zijn geloof daarom afzwoer, maar desondanks de immer curieuze omstandigheden niet kan duiden. Phoenix steelt echter de show als goedmoedige en behulpzame maar goedgelovige broer die de enge verhalen van de kinderen steeds meer als waarschuwing ziet en samen met hen een front gaat vormen tegen hun vader, die meent voor het hele gezin te moeten beslissen ondanks zijn weinig steekhoudende verklaringen. Ook de kinderen Culkin en Breslin verdienen alle lof voor hun vertolking van de vroegwijze Morgan en de schattige Bo die, elk voorzien van eigen tics, een onderdeel van de puzzel blijken te vormen.

Echter, aan het eind van de film boet de film toch wat aan kracht in door de grenzen van de geloofwaardigheid ver te rekken. Vooral de rol die water speelt bij het afweren van de boosdoeners (waarover hier het best zo weinig mogelijk gezegd kan worden) vergt de nodige 'suspension of disbelief', waar niet iedereen zich volledig van zal kunnen bedienen. Ook zorgt Shyamalan voor een complete afsluiting van alle details, klein en groot, en toont zich hier toch wat te uitleggerig, wat niet per se noodzakelijk is, maar wel handig voor diegenen die het geheel zonder deze expositie niet kunnen verklaren. Het is hem vergeven, want de suspense die hij hiervoor heeft opgewekt (inclusief een reeks bijzonder doeltreffende schrikeffecten, hoe goedkoop en soms toch al te vaak gebruikt ze ook zijn) was intens genoeg om in sommige gevallen de kijker tijdelijk af te leiden van de verhaaltechnische voortgang.

Met Signs toont Shyamalan zich een auteur in het thrillergenre, welhaast een Hitchcock van de bovennatuurlijke variatie op dit thema, die voor de derde keer op rij een geslaagde genrefilm aflevert, inventief genoeg om zich te mogen meten met de beide voorgangers die ook al van een hoge kwaliteit waren. Of hij dit succes ook een vierde keer aan de dag zal leggen zal ongetwijfeld blijken. Desondanks zou het niet verkeerd zijn om te zien of Shyamalan ook voor andere genres een dergelijke flair heeft. Wat zijn volgende project ook zal zijn, vooralsnog lijkt hij gezegend door een hogere macht.