2012

***/*****, or 7/10

De ondergang van de wereld volgens Roland Emmerich

Voor het betere grootschalige sloopwerk gaat Hollywood al sinds jaar en dag bij Roland Emmerich te rade. Als geen ander weet hij een fictieve ramp, het liefst met kleine satirische terzijdes, enerverend in beeld te brengen. Zo liet hij buitenaardse wezens talloze wereldsteden in de as leggen in Independence Day, mocht een reuzenreptiel New York platgooien in Godzilla, en teisterde hij de hele planeet met tornado's, vloedgolven en extreme vrieskou in The Day After Tomorrow. Altijd met een knipoog, want het moet immers niet te serieus worden. Met een dergelijke staat van dienst is het niet verwonderlijk dat juist Emmerich de man is die het naderende einde van de wereld in het jaar 2012 op het grote scherm mag brengen. En zoals we van hem gewend zijn maakt hij van deze ramp een groot spektakel dat zijn weerga in de filmgeschiedenis niet kent.

Met als uitgangspunt de jaartelling van de Maya's, die 21 december 2012 als het einde van de huidige tijd rekent, waagt Emmerich zich aan de hype rond de komende apocalyps. Uiteraard doet hij een poging om het geheel wetenschappelijk te verantwoorden, met een vlugge uitleg over gemuteerde neutrino's en hun effect op de aardkorst. Volslagen onzinnig, maar het precieze hoe-en-waarom is echter niet ter zake doende, de film draait hoofdzakelijk om een aaneenschakeling van verbluffende actiescènes waar een groepje mensen zich doorheen moet worstelen. Zoals altijd al gold in het genre van de rampenfilm is de ramp zelf de grootste attractie; de rest is opvulling, en dat laat 2012 iets te duidelijk merken.

De film voert John Cusack (High Fidelity, 1408) op als hoofd kanonnenvoer voor het spektakel. Hij speelt Jackson Curtis, een gescheiden vader van twee kinderen. Niemand neemt hem serieus, inclusief zijn kroost. Tijdens een uitstapje naar Yellowstone Park, bedoeld om de relatie met de kinderen te verbeteren, komt Curtis in contact met een schijnbaar geflipte radiopresentator (Woody Harrelson in topvorm) die de naderende rampspoed verkondigt, waarop ook bij hem langzaam de lichten aangaan en hij zijn best doet zijn kinderen, vrouw (Amanda Peet) en zelfs haar nieuwe minnaar (een irritante Tom McCarthy) het vege lijf te redden. Voorts mag ook een reeks andere personages, waaronder een Russische miljardair en zijn kinderen, een jonge wetenschapper en diens collegae, een Tibetaanse familie, de Amerikaanse president en zijn dochter en twee oude muzikanten op een cruiseschip een poging doen het Einde der Tijden te overleven. Het gerucht doet de ronde dat de regering de ondergang zag aankomen en ruimteschepen heeft gebouwd in China om tenminste een deel van de mensheid te behouden. Vanzelfsprekend reizen Jackson en zijn familie af naar China om de catastrofe te overleven, waarbij obstakels als de verzakking van Los Angeles, de uitbarsting van Yellowstone en een verbrand Hawaii hun pad kruisen.

Emmerich toont zich wederom een meester in het doeltreffend in beeld brengen van de opeenvolgende rampen, die de kijker meerdere keren op het puntje van de stoel doen zitten en waarvoor een Oscar-nominatie voor Visuele Effecten niet zou misstaan. Maar evenals in zijn voorgaande films blijkt hij minder bekwaam als het erop aankomt zijn personages van diepgang te voorzien. Tussen de rampen in is 2012 rijkelijk gevuld met melodramatische scènes die bedoeld zijn om enige sympathie voor de overlevenden bij de toeschouwer op te wekken, maar daar voor het overgrote deel niet in slagen, gezien het hoge gehalte van fletse, met clichés beladen dialogen. Ook de relativerende humor, die in Independence Day dikwijls een glimlach opleverde, helpt niet om de effecten van de ramp op het mensdom voelbaar te maken: slechts Emmerich's kenmerkende satire treft doel, bijvoorbeeld wanneer hij het Witte Huis laat verpletteren door het vliegdekschip John F. Kennedy. Helaas is deze satire minder aanwezig dan in zijn voorgaande werk. Met een lengte van meer dan tweeënhalf uur werkt het overschot aan plotlijntjes rond de vele personages de film als geheel sowieso tegen en doet het de kijker weinig als er weer een paar duizend mensen ten onder gaan.

Tussen de overdaad aan rondrennende acteurs is er slechts een handjevol dat te midden van alle aardbevingen en tsunami's het hoofd boven water houdt, althans qua acteerprestaties. Naast de al eerder genoemde Woody Harrelson (Natural Born Killers) die voor de (enige geslaagde) komische noot mag zorgen overtuigt Danny Glover (Lethal Weapon, Be Kind Rewind) als respectabele president van de VS en het morele kompas van wetenschapper Chiwetel Ejiofor (Serenity, Inside Man) die het reddingsplan van de mensheid moet opstellen. De toeschouwer zal het echter een worst wezen of de rest van het ten toneel gevoerde acteursensemble het overleeft.

Uiteraard meent Emmerich zijn visie van de ondergang van de wereld niet zonder boodschap op te dienen voeren. In 2012 stelt hij de vraag wie het recht heeft te bepalen wie mag overleven en wie ten onder zal gaan. Na het leger als incompetente sukkels in Godzilla en de Amerikaanse overheid als slaafje van het milieuverwoestende kapitalisme in The Day After Tomorrow te hebben opgevoerd, is het nu de beurt aan de samenwerking tussen regeringen onderling, met hun diepgewortelde bureaucratie en hun macht over de massa, om van kritische kanttekeningen te worden voorzien. Uiteraard zijn zij al tijdig op de hoogte van de naderende rampspoed en bouwen zij moderne Arken om de menselijke beschaving te redden: voor de financiering van dit project verkopen zij toegangskaartjes aan miljardairs en eenieder die de waarheid verkondigt laten zij heimelijk vermoorden. De eer is aan Ejiofor om Emmerich's boodschap van verdraagzaamheid en gelijke kansen voor iedereen uit te dragen en ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk overlevenden de Arken mogen betreden, want niemand heeft het alleenrecht te overleven. Dit bericht is weinig subtiel, maar deze boodschap en het plot over de vernietiging van de planeet maken de geplande remake van de klassieker When Worlds Collide, die dezelfde uitgangspunten hanteert, gelukkig overbodig.

2012 haakt effectief (en bovendien op tijd!) in op de hype rond het naderende doemjaartal, en vormt qua special effects en sensatie een hoogtepunt in Emmerich's oeuvre. Echter, de moraliserende boodschap en de overdaad aan melodrama tussen de actie in maken het geheel maar half geslaagd. De regisseur had er goed aan gedaan het een en ander te schrappen om een betere balans tussen spanning en drama te vinden. Desondanks is 2012 een redelijk popcorn-spektakel geworden. Emmerich heeft al aangegeven dat dit zijn laatste rampenfilm zal worden, aangezien er niets meer is overgebleven om te slopen. Gelukkig maar, want zijn visie op de ondergang van het heelal had ongetwijfeld een te uitputtende zit opgeleverd...